Từ giảm giá mua USD đến quyết định giảm lãi suất điều hành

Quyết định này của nhà điều hành đã được đánh giá là khá sớm so với kỳ vọng, khi hầu hết dự báo của những tổ chức trong nước lẫn quốc tế đều cho rằng NHNN dù sẽ có thêm lần giảm lãi suất nữa, nhưng khả năng sẽ diễn ra trong nửa cuối năm nay hoặc sớm nhất  là cuối quý 2.

Sớm hơn dự báo

Sau bao đồn đoán của thị trường, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã chính thức quyết định giảm lãi suất điều hành thêm lần nữa trong ngày 23/05 và có hiệu lực từ ngày 25/05. Lần này là trần lãi suất tiền gửi có kỳ hạn dưới 6 tháng giảm thêm 0.5% xuống còn 5%, lãi suất tái cấp vốn và lãi suất cho vay qua đêm trong thanh toán điện tử liên ngân hàng cũng như cho vay bù đắp thiếu hụt vốn trong thanh toán bù trừ của NHNN đối với TCTD cũng giảm thêm 0.5%, xuống tương ứng 5% và 5.5%.

Đây là lần giảm lãi suất điều hành thứ 3 liên tiếp của cơ quan này chỉ trong vòng hơn 2 tháng qua. Tổng thể sau 3 lần giảm, trần lãi suất tiền gửi có kỳ hạn dưới 6 tháng, lãi suất tái chiết khấu, tái cấp vốn và trần lãi suất cho vay ngắn hạn bằng VNĐ đối với các lĩnh vực ưu tiên đều đã được điều chỉnh giảm 1%, riêng lãi suất cho vay qua đêm trong thanh toán điện tử liên ngân hàng và cho vay bù đắp thiếu hụt vốn trong thanh toán bù trừ của NHNN đối với TCTD đã được giảm 1.5%.

Thực tế những tín hiệu sớm về khả năng giảm lãi suất đã được phát đi, từ phát biểu của đại diện NHNN gần đây, cho đến việc 4 NHTM Nhà nước là Vietcombank, Vietinbank, Agribank và BIDV đồng loạt giảm lãi suất huy động vốn trong tuần trước, kéo theo một loạt nhà băng khác cũng có chính sách tương tự, đẩy lãi suất huy động ngắn hạn dưới 6 tháng của nhiều tổ chức rời xa mức trần cũ ở 5.5%.

Mặc dù vậy, quyết định này của nhà điều hành được đánh giá là khá sớm so với kỳ vọng, khi hầu hết dự báo của những tổ chức trong nước lẫn quốc tế đều cho rằng NHNN dù sẽ có thêm lần giảm lãi suất nữa, nhưng khả năng sẽ diễn ra trong nửa cuối năm nay hoặc sớm nhất thì cũng là cuối quý 2, nhất là khi các NHTW khác trên toàn cầu vẫn chưa ngừng hẳn lộ trình nâng lãi suất, chứ chưa nói tới việc đảo chiều chính sách tiền tệ.

Do vậy, diễn biến này có thể gọi là bất ngờ cũng phản ánh sự sốt ruột của các cơ quan quản lý trước các tín hiệu tiêu cực của nền kinh tế hiện nay, thể hiện qua tăng trưởng GDP giảm tốc nhanh, các điều kiện trong nền kinh bị thu hẹp với chỉ số quản trị nhà mua hàng (PMI) ngành sản xuất của Việt Nam đã liên tục nằm dưới mốc 50, hàng chục nghìn doanh nghiệp phải rời khỏi thị trường, khả năng tiếp cận vốn vẫn khó khăn với lãi suất cho vay vẫn đang neo ở mức cao, nợ xấu cũng có dấu hiệu tăng nhanh trở lại.

Đáng lưu ý, động thái giảm lãi suất của NHNN đã diễn ra chỉ sau 5 ngày cơ quan này quyết định giảm giá mua đô la Mỹ lần đầu tiên trong năm 2023 này, với mức giảm 50 đồng, từ 23,450 đồng/USD xuống chỉ còn 23,400 đồng/USD. Trong bối cảnh nguồn cung ngoại tệ đang khá dồi dào, việc giảm giá mua USD được xem như là nhằm giảm bớt chi phí để khôi phục lại kho dự trữ ngoại hối trong thời gian tới.

Các yếu tố hỗ trợ

Mặc dù vậy, diễn biến của 2 sự kiện này dường như cũng có mối tương quan nhất định. Đầu tiên, việc giảm giá mua USD đã phản ánh nguồn cung USD đang vượt trội hơn so với cầu trong nền kinh tế, cũng như cho thấy NHNN thời gian qua đã tiếp tục mua được lượng lớn ngoại tệ, đồng nghĩa với  việc bơm thêm thanh khoản tiền đồng rất lớn vào hệ thống. Điều này nhờ vào giá trị xuất siêu lớn, dòng vốn đầu tư nước ngoài giải ngân ổn định, lượng vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài và kiều hối tăng trưởng mạnh mẽ từ đầu năm đến nay.

Thống kê cho thấy NHNN đã mua được lượng lớn ngoại tệ bổ sung dự trữ ngoại hối trên 6 tỷ USD, đồng thời cũng kết hợp với việc hủy thực hiện bán ngoại tệ theo các giao dịch kỳ hạn cho các ngân hàng với tổng giá trị lên đến 2.24 tỷ USD, từ đó đã góp phần đưa ra và để lại lưu thông một lượng lớn tiền VNĐ tương ứng. Đối với những giao dịch ngân hàng mua ngoại tệ kỳ hạn với NHNN, NHNN và các tổ chức chức tín dụng cũng đã gia hạn các giao dịch này với tổng trị giá 3.99 tỷ USD, đồng thời các tổ chức tín dụng cũng hủy mua 1.74 tỷ USD từ NHNN.

Theo đó, thanh khoản tiền đồng trên thị trường liên tục được cải thiện. Ngoài ra, một lượng lớn tín phiếu 91 ngày xấp xỉ 110,700 tỷ đồng cũng đã bắt đầu đáo hạn từ tuần qua và sẽ kéo dài đến đầu tháng 6. Số tiền này càng góp phần duy trì thanh khoản hệ thống ở trạng thái dồi dào, do đó đã tạo điều kiện cho NHNN giảm thêm lãi suất điều hành mà không sợ sẽ gây áp lực lên mặt trận huy động vốn của các nhà băng.

Việc tiền đồng có xu hướng tăng giá so với đô la Mỹ từ đầu năm đến nay, không chỉ giúp NHNN điều hành thị trường ngoại hối linh hoạt hơn, tạo điều kiện mua ngoại tệ trở lại, mà còn giúp việc giảm lãi suất VNĐ dễ dàng hơn. Thống kê cho thấy giá USD trên thị trường tự do đã giảm xấp xỉ 1.3% từ đầu năm đến nay. Trước triển vọng đồng USD trên thị trường quốc tế sẽ còn suy yếu trong thời gian tới, khi lộ trình tăng lãi suất của Fed đã đi vào giai đoạn cuối còn nền kinh tế nước này vẫn đứng trước rủi ro suy thoái, áp lực tỷ giá USD-VNĐ sẽ không phải là điều quá lo ngại như năm ngoái.

Trong khi đó, nếu như vào cuối quý 3 đầu quý 4 năm ngoái, NHNN buộc phải tăng mạnh lãi suất điều hành 2 lần liên tiếp, phần vì lo ngại áp lực lạm phát phần vì những căng thẳng trên thị trường tiền tệ sau một số thông tin gây bất lợi, thì giờ đây những áp lực này đã qua đi và ổn định trở lại, do đó đảo chiều xu hướng lãi suất được xem là cần thiết.

Cụ thể, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 4/2023 bất ngờ giảm 0.34% so với tháng trước. So với tháng 12/2022 CPI tăng 0.39% và so với cùng kỳ năm trước chỉ tăng 2.81%. Bình quân 4 tháng đầu năm 2023, CPI cũng mới tăng 3.84% so với cùng kỳ năm trước. Với mục tiêu lạm phát năm nay được điều chỉnh lên 4.5%, mục tiêu kiểm soát lạm phát cũng đã dễ thở hơn trong năm nay. Do những ảnh hưởng từ quá khứ để lại, lạm phát và lãi suất tại Việt Nam có những mối liên hệ chặt chẽ và tác động tâm lý lớn hơn nhiều so với các nền kinh tế khác.

Với 3 lần giảm lãi suất điều hành chỉ trong thời gian ngắn, dư địa giảm thêm lãi suất từ nay đến cuối năm dường như không còn mấy. Tuy nhiên, NHNN vẫn còn có thêm các công cụ chính sách tiền tệ khác để hỗ trợ nền kinh tế. Điều quan trọng hơn là phải gia tăng được khả năng tiếp cận tín dụng cho các doanh nghiệp vượt qua được giai đoạn khó khăn, triển khai hiệu quả các gói hỗ trợ lãi suất, cũng như kéo giảm lãi suất cho vay nhanh hơn.