Bài Học Về Chống Lạm Phát

(KTSG) – Trong một động thái hiếm thấy, nhà kinh tế từng đoạt giải Nobel Paul Krugman đã vừa viết một bài đăng trên tờ New York Times với một tít thừa nhận: “Tôi đã sai về lạm phát”.

Nguyên nhân là do đầu năm 2021 có một cuộc tranh luận gay gắt giữa các nhà kinh tế về hậu quả có thể có từ gói giải cứu trị giá 1.900 tỉ đô la mà Chính phủ Mỹ tung ra để nhằm chống suy thoái kinh tế do đại dịch Covid-19. Nhiều người cho rằng bơm tiền nhiều như vậy vào nền kinh tế ắt sẽ dẫn đến lạm phát không kiểm soát nổi; ngược lại, nhiều người nói, yên tâm, không lạm phát đâu và Paul Krugman ở nhóm thứ nhì. Con số lạm phát vào tháng 6-2022 lên đến 9,1%, cao nhất trong 40 năm qua ở Mỹ, đã phân định ai đúng ai sai.

Bây giờ mà nhìn lại, có thể thấy rõ tiền bơm trực tiếp vào nền kinh tế ắt hẳn sẽ tạo ra một mức cầu cao hơn; cầu cao ắt dẫn tới tăng cung, tức nền kinh tế sẽ chạy hết công suất để thỏa mãn mức cầu mới, một yếu tố gây nên lạm phát. Nhưng quan trọng hơn, cung bị tắc nghẽn bởi nhiều yếu tố, từ đại dịch tới chiến tranh, từ nghẽn tàu tới nghẽn cảng, từ thiếu chip tới thiếu nhân công – những yếu tố nằm ngoài tầm kiểm soát của giới làm chính sách nhưng lại có tiềm năng gây lạm phát mạnh hơn cả. Giả sử cung bị tắc nghẽn trong khi cầu giữ nguyên còn đỡ; đằng này cung giảm trong bối cảnh bơm tiền làm cầu tăng mạnh – Paul Krugman thừa nhận mình đã sai về lạm phát là hoàn toàn chính xác.

Như vậy bài học mà có thể rút ra ở đây là trong bối cảnh lạm phát xảy ra ở nhiều nước, ở nhiều khu vực, ưu tiên chính sách không nên tập trung vào tăng trưởng GDP, bởi vì kinh tế phát triển nóng ắt áp lực lạm phát sẽ cao hơn. Thứ hai là các gói giải cứu phải thiết kế sao cho không dẫn tới tăng cầu trong nước – chẳng hạn, các khoản đầu tư vào hạ tầng nên được rải đều ra nhiều năm; các khoản trợ cấp cho người dân nhằm giúp họ trang trải những chi tiêu trực tiếp lâu nay họ vẫn phải chi tiêu.

Theo các nhà kinh tế, đợt lạm phát trải rộng ở nhiều nước hiện nay chỉ có thể giải quyết từ phía cung, chứ không chỉ phía cầu. Tức nâng lãi suất là cần thiết, nhưng không phải là biện pháp duy nhất và cũng không nên tiến hành ở mức cực đoan. Lãi suất phải ở mức nền kinh tế chịu được và tiếp tục duy trì khả năng tăng cung, nhất là nguồn cung ở trong nước – từ sản xuất nông nghiệp để duy trì giá cả lương thực thực phẩm ổn định cho đến sản xuất các loại hàng hóa thiết yếu đầy đủ cho nhu cầu người dân, không thể để xảy ra thiếu hụt dẫn tới tăng giá.

Với nguồn cung từ nước ngoài thường là nằm ngoài khả năng chi phối của chúng ta, bài học từ các nước lâm vào khủng hoảng như là Sri Lanka cho thấy then chốt là duy trì một mức dự trữ ngoại hối đủ để mà chi tiêu cho các nhu cầu thiết yếu, từ nhập khẩu xăng dầu cho đến trang thiết bị, máy móc; từ thuốc men cho đến hàng hóa tiêu dùng trong nước chưa sản xuất.

Bài học cuối cùng là không vì giá cả tăng vọt nơi này hay là nơi khác mà lại chuyển sang chính sách kiểm soát giá một cách phi thị trường hay kiểm soát luồng dịch chuyển của hàng hóa. Một số nước ở Đông Nam Á đã áp dụng chính sách cấm xuất khẩu một số mặt hàng hoặc áp giá trần cho một số mặt hàng khác để chống lạm phát nhưng đều thất bại; sau khi giá cả lại tăng chứ không giảm, họ đều từ bỏ chính sách cấm đoán này.

Việt Nam hiện tại đang có nhiều thuận lợi như dự trữ ngoại hối cao, nguồn cung lương thực thực phẩm trong nước dồi dào, lạm phát vẫn ở dưới mức chỉ tiêu cho phép, các gói giải cứu không tạo ra cầu tăng đột biến… nhưng việc tham khảo bài học của các nước đang rút ra từ nỗ lực chống lạm phát của họ vẫn là điều rất cần thiết cho hiện tại và cả tương lai.

Nguồn: Kinh tế sài gòn